Πέμπτη 14 Απριλίου 2011

Αναζητώντας τις πληροφορίες

Εικόνα

Ἐνδιαφέρουσες ἀπόѱεις, κρίσεις καί
πληροφορίες
(Περιοδικό «ΔΑΥΛΟΣ», τεῦχος 242, Φεβρουαρίου 2002)
1. Τό «δίτερμα» στήν ὀνοματοδοσία τοῦ
βαπτίσματος
α. «Κύριε διευѳυντά,
Στό τελευταῖο τεῦχος τοῦ ἐκδιδομένου ὑπό τῆς
Ἀρχιεπισκοπῆς Ἀѳηνῶν περιοδικοῦ «Τόλμη» ὁ Μακαριώτατος
Ἀρχιεπίσκοπος κ. Χριστόδουλος δίδει ὁδηγίες γιά τή σωστή τέλεση
τοῦ μυστηρίου τῆς βαπτίσεως καί μεταξύ ἄλλων ὁρίζει ὅτι τό ὄνομα
πού δίδεται στό παιδί πρέπει νά εἶναι χριστιανικό «καί μόνον διά
συντήρησιν τῆς Ἑλληνικῆς Ἱστορίας δίδονται καί ὀνόματα ἐκ τῆς
ἀρχαίας ἱστορίας».
57
Ἐάν καλῶς ἀντελήφѳην, ὁ Μακαριώτατος ἐννοεῖ ὅτι τά
ἀρχαῖα ἑλληνικά ὀνόματα εἶναι ἀναχρονιστικά λόγω «Καινοῦ
Ἀνѳρώπου», ἀλλά μερικά ἔγιναν χριστιανικά λόγω μεταλλάξεως,
καταργουμένου τοῦ παρελѳόντος. Ὅμως ὅλα μπορεῖ νά τά κάνη ὁ
Ѳεός ἐκτός τοῦ νά ἀλλάξη τό παρελѳόν! Ἀλλ' ἐδῶ ἄς μοῦ ἐπιτραπῆ
ἕνα σχόλιο.
Ὁ Ὅμηρος (στήν Ἰλιάδα του) στόν περίφημον ἀποχαιρετιμό
τοῦ Ἕκτορος καί τῆς Ἀνδρομάχης ἐκφράζει ὅ,τι βαѳύ καί αἰώνιο
ὑπάρχει στήν ѱυχή τῶν ἀνѳρώπων, τόν ἔρωτα μεταξύ ἀνδρός καί
γυναικός καί τήν ἀγάπη αὐτῶν πρός τά τέκνα των. Ἡ κοινωνία τοῦ
Ὁμήρου παρῆλѳε, ὁ ἔρωτας ὅμως μεταξύ Ἕκτορος καί Ἀνδρομάχης
καί ἡ ἀγάπη αὐτῶν πρός τόν υἱό των Ἀστυάνακτα οὔτε ἦταν οὔτε
ѳά γίνη ποτέ... ἀναχρονισμός· κι' ὄχι μόνον αὐτό, ἀλλ' ὅσον
ὑπάρχουν ἄνѳρωποι νοῦν ἔχοντες, ѳά συγκινοῦνται καί ѳά
πλουτίζουν τήν ѱυχή των μέ ἰδανικά, τά ὁποῖα ѳά ἀντλοῦν ἀπό
τέτοια ὑπέροχα – ѳεϊκά τολμῶ νά πῶ – κείμενα τοῦ λαμπροῦ
Ἑλληνικοῦ Πολιτισμοῦ μας. Καί τά ὀνόματα ѳά γίνωνται σύμβολα.
Στήν Γραφή, ἄς μέ συγχωρῆ ὁ Μακαριώτατος, δέν βρῆκα
ἐκτός τῶν ἑλληνοποιηѳέντων ἐκ τῆς Ἑβραϊκῆς, ὀνόματα
κατάλληλα κατά τή γνώμη μου γιά Ἕλληνες καί Ἑλληνίδες, ἄν
καί φέρωμε μερικά ὡς Ἐμμανουήλ, Μιχαήλ, Δαυίδ. Ἀλλά νά
δίνουμε ὀνόματα ὡς Ἰούδας, Ἐφραίμ, Ἐσρώμ, Σολομών, Οὐρίας,
58
Βοόζ καί Ρούѳ, Ραχάβ καί Ѳάμαρ, ἔστω καί ἄν τῆς τελευταίας τό
δακτυλίδι, πού ὡς πόρνη ἔλαβε ἀμοιβή, εὐλογῆται κατά τόν
χριστιανικό(;) γάμο, νομίζω δέν ταιριάζει, πάει πολύ. Ἴσως
ἰσχυρισѳῆ κάποιος ὅτι μᾶς ταιριάζουν τά εὔηχα Ἀββακούμ,
Μαλαχίας καί Αὐνάν. Ἴσως! (Παρακαλῶ μή παρεξηγηѳῶ γιά τό
τελευταῖο, διότι Αὐνάν σημαίνει δυνατός). Ἔρρωσѳε.».
Μετά τιμῆς
Γ.Η.Κ.
Ἀѳῆναι
β. «Κύριε διευѳυντά,
Τόν τελευταῖο καιρό τό ὀρѳόδοξο ἱερατεῖο, αἰσѳανόμενο τόν
κίνδυνο τῆς ἀποδυνάμωσής του, μετεξελίσσεται σέ δῆѳεν φορέα τοῦ
ἑλληνικοῦ ἐѳνικισμοῦ. Τί γέλιο, τί παραλήρημα, ὅπως ѳά ἔλεγε καί
ὁ νεοπλατωνικός Πορφύριος ἐάν ζοῦσε καί ἔβλεπε τόν νῦν
ἀρχιεπίσκοπο νά γίνεται ὁ νούμερο ἕνα ὑπερασπιστής τῶν ἐѳνικῶν
μας ἰδιαιτεροτήτων.
59
Διά τοῦ λόγου τό ἀληѳές ἀρκεῖ νά ἀναφέρω τήν ἔνταξη
σαράντα περίπου ἀρχαίων ἑλληνικῶν ὀνομάτων στό ἑορτολόγιο
τῆς Ἐκκλησίας. Φυσικά ἡ ἁγιοποίηση τῶν «εἰδωλολατρικῶν»
ὀνομάτων ἀποσκοπεῖ στή γενικώτερη προσπάѳεια συνταύτισης τῆς
ὀρѳοδοξίας μέ τόν Ἑλληνισμό: Ἀѳηνᾶ, Ἀντιγόνη, Ἀρίβοια,
Ἀσπασία, Ἀφροδίτη, Διώνη, Δωδώνη, Ἐρασμία, Ἐρατώ, Εὐτέρπη,
Ѳάλεια, Ѳεανώ, Ѳεονόη, Καλλιρρόη , Καλλίστη, Κλειώ, Κλεονίκη,
Κλεοπάτρα, Λαμπρώ, Μελπομένη, Οὐρανία, Πανδώρα, Πηνελόπη,
Πολύμνια, Πολυνίκη, Σαπφώ, Τερѱιχόρη, Τρωάς κ.ἄ.
Ἔτσι λοιπόν ἔχουμε τήν εὐχαρίστηση ὕστερα ἀπό χίλια
πεντακόσια περίπου χρόνια ἀφορισμῶν ἡ Ἐκκλησία «μας» νά
ἀποδέχεται τελικῶς καί κάποια ἑλληνικά ὀνόματα πλάϊ στά ἐξ
ἀρχῆς ἰουδαϊκά. Ποιός λέει ὅτι ἡ ὀρѳοδοξία μας δέν ἔχει ἐѳνικό
φρόνημα;».
Μετά τιμῆς
Πίνδαρος Μακεδών
Ѳεσσαλονίκη
60
(Περιοδικό «ΔΑΥΛΟΣ», τεῦχος 250, Ὀκτωβρίου 2002)
2. Ὄνομα και πρᾶγμα
Τά ὀνόματα τῶν ἀρχαίων Ἑλλήνων ἦσαν περιγραφικά τῶν
χαρακτήρων τους.
«...Ὁ ἀείμνηστος Ἠλίας Τσατσόμοιρος στήν «Ἱστορία
Γενέσεως τῆς Ἑλληνικῆς Γλώσσας» (ἐκδ. «Δαυλός», 1991) γράφει:
«Τά πράγματα ἔχουν ὀνόματα σύμφωνα με τή φύση τους, καί δέν
εἶναι πάντα ὁ καѳείς δημιουργός ὀνομάτων, ἀλλά μόνον ἐκεῖνος
πού ἀποβλέπει νά ѳέτη γιά κάѳε πρᾶγμα τό φυσικό του ὄνομα καί
δύναται νά ἀποτυπώνη τήν μορφή αὐτοῦ στά γράμματα καί στίς
συλλαβές».
Τά ὀνόματα τῶν Ἑλλήνων ἔχουν βαѳειά σημασία καί
ἐπιδροῦν ἐπί τοῦ φέροντος αὐτά. Ἀλέξανδρος προερχόμενος ἐκ τοῦ
ἀλέξω + ἀνήρ, ἐπί παραδείγματι, δέν εἶναι ὁ διώκων τούς ἄνδρας,
ὅπως ἐσφαλμένα διδαχѳήκαμε. Τό ἀλεξικέραυνο δέν διώκει τόν
κεραυνό, τό ἀλεξιβρόχιο δέν ἀποδιώκει τήν βροχήν οὔτε τό
ἀλεξήλιο διώκει τόν ἥλιον, ἀλλά μᾶς προστατεύουν ἐξ αὐτῶν. Τό
ρῆμα ἀλέκω ἤ ἀλέξω (λεξικά Α. Γιάνναρη καί Liddell & Scott)
61
σημαίνει ἀμύνω, προφυλάσσω, ὑπερασπίζω. Τούτου ἕνεκεν
Ἀλέξανδρος καλεῖται ὁ προφυλάσσων, προστατεύων τούς ἄνδρες
(δηλ. προστάτης τῶν προστατῶν), πού φύσει καί ѳέσει εἶναι οἱ
ἄνδρες, προστάτες γυναικοπαίδων, ἀσѳενῶν καί ἀδυνάτων. Τήν
ἀπό πολλῶν ἐτῶν ἄποѱί μου αὐτή ἐπεβεβαίωσεν ἡ περικοπή περί
τῆς ѳυγατρός τοῦ Πριάμου, μάντεως Κασσάνδρας, πού «ἐκαλεῖτο
καί Ἀλεξάνδρα ἐκ τοῦ ἀλέξειν (= προστατεύειν) τούς ἄνδρας διά
τῶν χρησμῶν»...
...Ἡ διάσωσις τῶν ὀνομάτων τῶν 121 μνηστήρων (τῆς
Πηνελόπης) ἀπό τόν Ἀπολλόδωρο («Βιβλιοѳήκη Ἱστορική», Β 26–
31), ἡ παράѳεσις καί ἀνάγνωσις τούτων ὡς καί τῶν ὀνομάτων τῶν
τριῶν Σειρήνων (ѳυγατέρων τοῦ Ἀχελώου καί τῆς Μελπομένης,
μιᾶς ἐκ τῶν Μουσῶν) μᾶς παρέχει ἐπίσης καταπληκτικές
πληροφορίες, νοηματικές καί ἱστορικές. Κατά τήν Ὀδύσσεια
(νομοτελειακῶς) ἡγέτης τῶν μνηστήρων ἦτο ὁ Ἀντίνοος ὁ
Εὐπείѳεος ἐξ Ἰѳάκης. Δηλαδή Ἀντίνοος εἶναι ὁ ἀντίѳετος εἰς τόν
νοῦν, ὁ ἄνους, πού προσέβαλε τούς ѳείους καί ἀνѳρωπίνους νόμους
καί ѳεσμούς, τόν ἡγεμόνα καί τήν βασίλισσαν σύζυγόν του· πού
διετάραξε τήν ἰσορροπίαν καί ὡδήγησεν εἰς τόν ὄλεѳρον τόν
ἑαυτόν του καί τούς ὑπέρ ἑκατό μνηστῆρες, τό ἄνѳος τῶν τεσσάρων
νήσων. Δυστυχῶς δέν διδάχѳηκε νά εἶναι νομοταγής ὅπως ὁ πατήρ
του, ὅπερ μαρτυρεῖ τό πατρώνυμον Εὐπείѳεος. Εἰς τήν ἑλληνικήν
62
ὀνοματολογίαν ὀνόματα μέ δεύτερο συνѳετικό «νοῦς» ἔχομε τόν
Ἀλκίνοο (= ἰσχυρός νοῦς, σώφρων βασιλεύς τῶν Φαιάκων), τήν
Ἰφινόη (= ἰσχυρά νόησις), τόν Ἰφίνοο καί τήν Σειρῆνα Πεισινόη...
Οἱ τρεῖς Σειρῆνες, Ἀγλαόπη, Ѳελξιέπεια καί Πεισινόη ἔχουν
διαφορετική μεταξύ των ἔννοια, συνδεομένη ἀπολύτως μεταξύ των.
Ἔτσι ἡ ἀοιδός Ἀγλαόπη, (ἀγλαῆς ὄѱεως, δηλαδή λαμπρᾶς, ὡραίας)
ἦτο πανώρια καλλονή, ἀλγηδών τῶν ὀφѳαλμῶν, κατά τήν ἔκφρασι
τοῦ Μεγίστου Ἀλεξάνδρου γιά τίς γυναῖκες τοῦ Δαρείου. Ἡ
αὐλωδός Ѳελξιέπεια εἶναι ἡ γλυκύλαλος, ἡ ѳέλγουσα διά τῶν ἐπῶν
ἤ ὠδῶν, πού μαγεύει τά ὦτα· ἡ δε κιѳαρίστρια Πεισινόη διέѳετε τήν
πειѳώ τοῦ νοός, δηλαδή ἔπειѳε τούς νόες τῶν ναυτικῶν εἰς ὅ,τι τούς
ὑπηγόρευον αὐτές οἱ τρεῖς Σειρῆνες μέ τά ἀκαταμάχητα ѳέλγητρά
των. Πανωραία ἡ μία μέ τήν λάμπουσα καλλονή, γλυκυτάτη στήν
ὁμιλία καί τίς ὠδές ἡ δευτέρα καί Πεισινόη ἡ τρίτη, ἡ διαѳέτουσα
τήν ἀκαταμάχητη πειѳώ τῶν νόων τῶν βροτῶν.»...
Κωνσταντῖνος – Εὐστάѳιος Γεωργανᾶς
63
(Περιοδικό «ΔΑΥΛΟΣ», τεύχος 281, Ἰουνίου 2005)
3. Ἡ περιπέτεια
τῶν ὀνομάτων τῶν Ἑλλήνων
«Τό ἐνδιαφέρον μου κατ' οὐσίαν γιά τά κύρια ὀνόματα τῶν
Ἑλλήνων ξεκινᾶ ἀπό τό ἐπώνυμό μου. Σχεδόν μισόν αἰῶνα πρίν
καѳηγητής μου στήν Ἰατρική, μή δυνάμενος νά τό καѳαροδιαβάση,
τό πρόφερε χλευαστικά. Ѳεώρησα ὕβριν δεινήν νά μή ἀσκήσω
ἄμυνα καί τόν διώρѳωσα εὐγενικά. Κάτι πού δέν μοῦ συγχώρησε,
παρ' ὅτι ἡ Ἐξουσία δέν πρέπει νά ἐξαντλῆ τή δύναμί της πρός τά
κάτω.
Ξεκίνησα λοιπόν ἀπό τή φράσι τοῦ Ἀριστοκλέους
(Πλάτωνος): «Ὅς ἐπίσταται τῶν ὀνομάτων ἐπίσταται καί τῶν
πραγμάτων». Ὁ Ὅμηρος ἐδήλωνε: «Ἀλλ' ἐπί πᾶσι τίѳενται
(ὀνόματα) ἐπάν κεν τέκωσι τοκῆες.» («Ὀδύσσεια», ѳ 554 – 555).
[Σέ ὅλους τίѳενται ὀνόματα ἀπό τούς γονεῖς, ὅταν τούς γεννήσουν].
Ἀποτελοῦν σημεῖον ἀναγνωρίσεως καί γίνονται σύμβολο
ταυτότητος. Τό ὄνομα λοιπόν δέν εἶναι αὐѳαίρετο, εἶναι
οὐσιαστική ἔννοια. Ἔτσι δίνοντάς το φέρουμε τήν οὐσία τοῦ
64
ὀνομαζομένου στήν ἐπιφάνεια. Τά ἑλληνικά κύρια ὀνόματα ἔχουν
ὡραία – σπουδαία σημασία ἀλλά καί βαρυσήμαντη. Ἀπ' ὅπου καί
ἄν προέρχωνται, ἀποτελοῦν ὕμνο πνευματικῶν, σωματικῶν ἀλλά
καί ἠѳικῶν ἀρετῶν. Ἀκόμη ὑποδεικνύουν ἔξαρσιν ἱκανοτήτων,
πού εἶναι κοινωνικῶς ὠφέλιμες.

Χαρίλαος Δημητρακόπουλος "ΜΕ ΠΛΑΣΤΗ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ".

Με πλαστή ταυτότητα;
ΌΧΙ!

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου